Açıklama
Genel Bilgi
Yay çelikleri, yay yapımında kullanılan malzemelerdir. Yaylar, sıklıkla gerilip bükülmek suretiyle enerji depolayan ve bu enerjiyi serbest bıraktıktan sonra hareket ettiren cihazlardır. Yaylar, birçok farklı amaç için kullanılır, ancak en yaygın olarak, motorların vites kutuları, otomobil süspansiyonları ve müzik aletlerinin (özellikle kemanların) gerginliği sağlamak için kullanılır.
Yay çelikleri, yayların yapımında kullanılan malzemelerdir ve yayların özelliklerini belirleyen önemli bir faktördür. Yay çelikleri, genellikle karbon çelikleri ve alaşımlı çelikler olmak üzere iki ana kategoride incelenir. Karbon çelikleri, düşük maliyetli ve yüksek mukavemete sahip olması nedeniyle yay yapımında sıklıkla kullanılır. Ancak, alaşımlı çelikler, daha yüksek mukavemete ve daha iyi dayanıklılığa sahip olmaları nedeniyle daha pahalıdır.
Yay çeliklerinin özellikleri, yayların ne kadar gerilip bükülebileceğini, ne kadar yük taşıyabileceğini ve ne kadar dayanıklı olacağını belirler. Mukavemet, yayın gerilmesine ve bükülmesine dayanabileceği maksimum yük miktarıdır. Dayanıklılık ise, yayın uzun süre kullanımına dayanabileceği süreyi ifade eder. Yay çeliklerinin mukavemeti ve dayanıklılığı, yayın ne kadar sık kullanılacağına ve ne kadar yük taşıyabileceğine göre seçilir.
SINIFLANDIRILMASI
Yay çelikleri özelliklerine göre;
Kalite çelikleri
Asal çelikler
olmak üzere iki sınıfa ayrılır.
TİPLERİ
Kalite çeliklerinden yapılan yay çelikleri alaşım elementlerine göre:
Silisyumlu (38Si7, 46Si7, 55Si7, 60Si7)
Silisyumlu-Kromlu (60SiCr7)
Silisyum-Manganlı (60SiMn5)
olmak üzere 3 tipe ayrılır.
Asal çeliklerden yapılan yay çelikleri alaşım elementlerine göre:
Silisyumlu (66Si7)
Kromlu (55Cr3)
Krom-Vanadyumlu (50CrV4 ve 58CrV4)
Krom-Molibden-Vanadyumlu (51CrMoV4)
olmak üzere 4 tipe ayrılır.
Diğer taraftan bir kısım özellikle ince kesitli olanlar soğuk, kalın kesitli olanlar sıcak sanlım esasına göre çeşitlenir. Soğuk yayların C yüzdesi nispeten yüksektir, yüzey düzgünlüğü fazla ve genellikle soğuk işlem görmüş haldedirler. Sıcak sarılmış yaylar daha büyük kesitlerde olup mutlaka sertleşebilirlik özellikler mevcuttur.