Açıklama
TAKIM ÇELİKLERİ
Genel Bilgi
Takım çelikleri, özel olarak işlenmiş çeliklerdir ve genellikle yüksek mukavemete sahip olmaları nedeniyle endüstriyel uygulamalarda kullanılır. Özel işlemlerden geçirilerek elde edilen bu çelikler, mukavemetlerini arttırmak ve dayanıklılıklarını iyileştirmek için kullanılır.
Takım çeliklerinin üretimi, çeşitli adımları içerir. Öncelikle, ham çelik eldesi gerekir. Bu, demir ve karbon gibi malzemelerin fırın içinde yüksek sıcaklıkta eritilerek birleştirilmesiyle elde edilir. Bu sırada, takım çeliklerinin özelliklerini belirleyen diğer elementler de eklenir. Daha sonra, çelikler soğuk ve sıcak işlemlerden geçirilerek mukavemetleri arttırılır ve daha dayanıklı hale getirilir.
Takım çeliklerinin özellikleri, işleme yöntemine göre değişebilir. Örneğin, soğuk işlemlerle işlenen çelikler, daha yüksek mukavemete sahip olabilirler ancak daha az esnek olabilirler. Sıcak işlemlerle işlenen çelikler ise, daha esnek olabilirler ancak mukavemetleri düşük olabilir. Bu nedenle, takım çeliklerinin kullanım amacına göre seçimi yapılır.
Sonuç olarak, takım çelikleri özel olarak işlenmiş çeliklerdir ve yüksek mukavemete sahip olmaları nedeniyle endüstriyel uygulamalarda kullanılır. Takım çeliklerinin özellikleri, çeşitli işlemlerden geçirilerek elde edilir ve bu özellikler, çeliklerin kullanım amacına göre seçimi etkiler.
1) Soğuk İş Takım Çelikleri:
Genel olarak yüzey sıcaklığı 200°C yi geçmeyen takımların imalinde kullanılan çeliklerdir. Talaşlı veya talaşsız imalat için kullanılırlar.
2) Sıcak İş Takım Çelikleri:
Genel olarak yüzey sıcaklığı 200°C yi geçen, 300-600°C arası ısıya tabi takımlarda kullanılır.
3) Yüksek Hız Çelikleri:
Malzemelerin yüksek hızlarda ilerlemeleri için kullanılan takım çelikleridir. Yüksek kesme hızlarına dirençlidirler ve genelde talaşlı imalat için kullanılırlar.
Takım çelilderi genelde alaşımlı (hatta yüksek) olup, sertleştirme ortamlarına göre adlanırlar.
Yağ Çelikleri:
Yağda sertleşebilen manasına gelmekle beraber, özellikle 2842-25 10 numaralı çeliklerin anlaşılması doğru olur. 2080-2601 kalite çelikler hem yağda hem de havada sertleşebildikleri için bazen yağ bazende hava çeliği diye söylenir. Hava çeliğinde esas kastedilen tür; yüksek hız çelikleri olmaktadır. Bu çelikler, ‘HSS veya kalemlik olarak vasıflanır. Çok değişik türleri olmakla beraber ithal orijinli olup pahalı ve temini zor olduğu için piyasada genel olarak 3343 numaralı çeşidi bulunur.
TAKIM ÇELİKLERİNİN ÖZELLİKLERİ
Özellik Açıklama:
Sertleşebilirlik sertleştirme sonrası belirli bir sertlik alma özelliği.
Aşınma direnci oda sıcaklığında veya daha yüksek sıcaklıklarda aşınmaya karşı direnç,
Tokluk zorlamalar ile kırılmaya karşı direnç,
Sıcak sertlik ve dayanım sertlik veya dayanım oda sıcaklığında değişmeme daha yüksek (kızıl) sıcaklıklarda önemli oranda tutabilme özelliği ,
Meneviş kalıcılığı yüksek meneviş sıcaklıklarında sertliğin çok az azalması,
Boyut kalıcılığı sertleştirme sırasında kontrol edilemeyen ölçü değişiklikleri meydana gelmemesi.
Soğuk İş Takım Çeliklerinin Kullanım Yerleri
Soğuk iş takım çelikleri aşağıdaki amaçlar için kullanılabilir.
Kesme takımları
- Sütunlu veya yassı kesme tezgahları
- Kazıma bıçakları
- Hassas delme takımları
- Kağıt ve plastik bıçaklar
- Delme zımbaları
Çekme takımları
- Derin çekme takımları (saç şekillendirme)
- Tel çubuk boru çekme takımları
Kabartma takımları
Talaşlı imalat takımları (demir veya demir dışı metallerin işlenmesi için)
Dişli takımları
- Dişlilerin talaşsız imalatı için merdane veya çeneler
- Dişlilerin talaşlı imalatı için matkap ve kesiciler
Makina bıçakları
Civata, perçin ve somunların soğuk işlem takımları
Soğuk fışkırtma pres takımları
Sinter presleme takımları
Tahta testereleri
Basınçlı hava takımları
Plastik işleme takımları
Ölçü aletleri
Germe kovanları
El aletleri
Şaft malzemeleri
UYGULAMA ALANLARI
Soğuk İş Takım Çelikleri:
Kesme
Delme
Zımbalama
Biçme
Baskı
Presleme
Soğuk ezme
Soğuk fışkırtma
Soğuk biçimlendirme
işlemlerinde kullanılır.